Data publikacji: 25-02-2025
Stworzenie dzieła (samodzielnie lub we współpracy z innymi osobami) jest jedynym możliwym sposobem nabycia statusu autora. Autorstwo danego utworu jest bowiem kwestią faktu nie zaś prawa, które może co najwyżej regulować konsekwencje stworzenia dzieła, w tym domniemania dotyczące „pochodzenia utworu”. Zakotwiczenie statusu autora w sferze faktów niesie za sobą przynajmniej cztery istotne konsekwencje.
Po pierwsze, do uzyskania statusu autora nie jest konieczne zachowanie jakichkolwiek warunków formalnych, w szczególności zarejestrowania, zastrzeżenia, zgłoszenia dzieła czy też oznaczenia jego egzemplarzy nazwiskiem bądź podawanie go do publicznej wiadomości.
Po drugie, sam autor nie musi charakteryzować się żadnymi szczególnymi cechami takim jak wiek, zdolność do czynności prawnych, wykształcenie, obywatelstwo, miejsce zamieszkania czy płeć. Zaznaczyć przy tym należy, iż niektóre z powyższych cech mogą natomiast wpływać na przyznanie ochrony pod rządami danego aktu prawnego lub umożliwiać samodzielne i skuteczne wykonywanie praw autorskich.
Po trzecie, uzyskanie statusu autora jest niezależne od tego czy twórcy przyświecał zamiar stworzenia dzieła i uzyskania w ten sposób statusu autora czy też nie.
Wreszcie, statusu autora nie można uzyskać ani też wyzbyć się go w drodze czynności prawnej niezależnie jedno czy też wielostronnej. Od chwili stworzenia utworu osoba, która powoła go do istnienia staje się i na zawsze już pozostaje jego autorem.
Przyjmuje się, że autorem utworu może być jedynie człowiek.
Za twórcę nie można uznać sił natury formujących krajobraz czy tworzących poszczególne gatunki flory lub fauny [E. Ferenc-Szydełko „Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz” Warszawa 2011, s. 96].
Twórcą nie jest również maszyna (w tym komputer) nawet jeżeli bez bezpośredniej pomocy człowieka wytwarza przedmioty o skomplikowanej strukturze, a nawet muzykę lub grafikę. Powstanie wspomnianych wytworów możliwe jest bowiem dopiero po wcześniejszym zaprogramowaniu maszyny przez człowieka [E. Ferenc-Szydełko „Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz” Warszawa 2011, s. 96 ].
Analogicznie sytuacja przedstawia się w przypadku wytworów działalności zwierząt. Nie posiadają on bowiem samoświadomości, a w konsekwencji osobowości, która mogłaby znaleźć swoje odbicie w twórczości. Jak wskazuje E. Ferenc- Szydełko ewentualne autorstwo przedmiotowych wytworów należy zatem przypisać osobom, które wytresowały lub posługiwały się zwierzęciem, w celu zrealizowania własnego zamysłu twórczego. W procesie tworzenia dzieła zwierzę przyjmuje zatem najwyżej pozycję swoistego narzędzia [E. Ferenc-Szydełko „Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz” Warszawa 2011, s. 96].
Autor: r.pr. Andrzej Oryl